Hoe zijn familieopstellingen ontstaan?
Vinden we antwoorden in oudere boeken van Bert Hellinger?
Dit boek van Hellinger stamt uit 1996
Het gaat over het systemische midden en heeft als titel: ‘Het midden voelt licht aan’.
Familieopstellingen zijn een bijzonder fenomeen.
Het wezen van een familieopstelling is wezenlijk anders dan het westerse goed of fout.
In essentie komt het erop neer, dat het de kunst is alle facetten in je hart te sluiten.
Dat hoeft niet te betekenen dat je het met alles eens bent.
Je kunt het zien, erkennen en een plek in je hart geven.
Als je dat wat toch al bestaat niet erkent, kan dat schadelijke gevolgen hebben voor een succesvol leven, voor je relaties en je gezondheid.
Dit is één van Bert Hellingers eerste boeken.
Daarmee reis ik terug naar de roots van opstellingen.
Als je dit boek leest, ontdek je dat dit boek de kraamkamer is van al zijn volgende boeken.
Ik vertaal zo’n 7 – 10 pagina’s per week.
Dit is deel 4: De grenzen van het geweten.
We kennen het geweten zoals een paard de ruiter kent die het berijdt en zoals een stuurman aan de sterren de locatie herkent en de koers bepaalt. Maar ja, er rijden vele ruiters op paarden en op het schip zijn er vele stuurlui die naar vele sterren kijken. De vraag is aan wie onderwerpen de ruiters zich en welke richting wijst de kapitein het schip?
Het antwoord
Een leerling wendde zich tot zijn meester: “Vertel me wat vrijheid is. “Welke vrijheid?” vroeg de meester.
De eerste vrijheid is die van de dwaas. Ze is als het paard, dat de ruiter hinnikend van zich afgooit. Maar daarna voelt het des te steviger zijn grip.
De tweede vrijheid is die van de rouw. Ze is als de stuurman, die na de schipbreuk op het wrak achterblijft in plaats van in de reddingsboot te stappen.
De derde vrijheid is het zinzicht. Die komt na de dwaasheid en de rouw. Ze is als de grashalm die wiegt in de wind en stand houdt, omdat het meebuigt waar het zwak is.
De leerling vroeg: “Is dat alles?” Daarop antwoordde de meester: “Sommigen denken, dat ze zelf naar de waarheid in hun ziel zoeken. Maar de grote ziel denkt en zoekt door hen heen. Net zoals de natuur kan men zich veel fouten veroorloven, want ze vervangt voortdurend moeiteloos foute spelers door nieuwe. Maar degene die hen het hunne laat denken, krijgt soms wat speelruimte en als een rivier de zwemmer die zich drijven laat, draagt ze hem met vereende krachten naar de oever.
Schuld en onschuld
We ervaren het geweten in onze relaties en het heeft met onze relaties te maken. Want elke handeling die op een ander betrekking heeft, wordt ook door een wetend gevoel van schuld en onschuld begeleid.
En zoals het oog dat ziet het licht voortdurend van donker onderscheidt, zo onderscheidt dit wetende gevoel elk moment of ons handelen de relatie schaadt of dient. Dat wat de relatie schaadt ondervinden wij als schuld en wat haar dient als onschuld.
Door het gevoel van schuld trekt het geweten de teugels aan en stuurt ons naar de tegenovergestelde koers. Het gevoel van onschuld laat de teugels weer vieren en een frisse wind blaast in de zeilen van ons schip.
Het lijkt op het evenwicht. Net zoals een innerlijk zintuig met behulp van gevoelens van ongemak en comfort ons constant drijft en beheerst zodat we ons evenwicht bewaren, zo drijft en controleert een ander innerlijk zintuig ons constant met andere gevoelens van ongemak en troost, zodat we de relaties die belangrijk voor ons zijn behouden.
Relaties slagen volgens de voorwaarden die ons in wezen gegeven worden, vergelijkbaar met de balans tussen boven en onder, voor en achter, rechts en links. We kunnen weliswaar naar voren of naar achteren vallen, of naar rechts of naar links, maar een aangeboren reflex dwingt ons de ramp te compenseren, en dus vallen we op het juiste moment weer in balans.
Op deze manier waakt een gevoel dat superieur is aan onze willekeur over onze relaties en werkt als een reflex met correctie en compensatie wanneer we zijn afgeweken van de voorwaarden voor hun succes en onze verbondenheid in gevaar brengen. Net als ons gevoel voor evenwicht, herkent het gevoel van relatie van het individu samen met de omgeving de vrije ruimte en de grenzen en stuurt het door verschillende gevoelens van ongenoegen en plezier. We voelen dit ongenoegen als schuld en dit plezier als onschuld.
Schuld en onschuld dienen dus één meester. Hij spant onschuld en schuld in voor één koets, stuurt ze in één richting en zo trekken ze als team aan één teugel, ze brengen de relatie verder voorwaarts en houden die door hun interactie op koers. Soms willen we zelf de teugels in onze handen nemen, maar de koetsier laat ze niet uit zijn handen glippen. We rijden met de koets en zijn zowel gevangene als gast. Maar de naam van de koetsier is: geweten.
De Specificaties
De ons gegeven voorwaarden voor menselijke relaties zijn:
– de band tussen de personen
– het evenwicht tussen geven en ontvangen
– de rangorde en de ordening.
We voldoen aan deze drie voorwaarden, zoals de voorwaarden voor ons evenwicht, zelfs tegen andere wensen of wil in onder de behoefte aan gedrevenheid, nood en reflex. We erkennen ze als basisvoorwaarden, omdat we ze ook als basisbehoeften ervaren.
De band, het evenwicht en de ordening conditioneren en vullen elkaar aan, en we ervaren hun interactie als drijfveer, nood en reflex, en als fundamenteel één met de behoefte aan de band, het evenwicht en de ordening.
De verschillen
Alhoewel deze behoeften aan verbinding, balans en ordening dus steeds samenwerken, probeert iedereen zijn doelen met zijn eigen gevoel voor schuld en onschuld te bereiken. daarom ervaren we schuld en onschuld telkens anders, afhankelijk van het doel en de behoefte waarin ze voorzien:
- Als het de verbinding dient, voelen we schuld buitensluiting en verwijdering en de onschuld als geborgenheid en nabijheid
- Als ze de balans dient, voelen we schuld als plicht en onschuld als vrijheid of aanspraak op
- Als ze de ordening dient, voelen we schuld als overtreding en vrees voor straf en onschuld als gewetensvol en trouw.
Het geweten dient deze doelen bij iedereen, ook als ze elkaar tegenspreken. Vandaar, dat we deze tegenspraken in doelen ervaren als tegenstellingen in het geweten. Want vaak eist het geweten in dienst van de balans wat het ons in dienst van verbinding verbiedt en veroorlooft het in dienst van de ordening wat het ons in dienst van de binding tegenhoudt.
Als we bijvoorbeeld iemand iets even ergs aandoen als onszelf, dan voorzien we in de behoefte aan evenwicht en voelen we ons in ons recht staan. Maar de verbinding is dan in de regel voorbij. Om zowel de balans als de verbinding ten dienste te zijn, moeten we de ander iets aandoen dat minder erg is dan datgene wat we onszelf aandoen. Daar lijdt de balans iets onder, maar de verbinding en de liefde winnen.
Omgekeerd, als we de ander evenveel aandoen als onszelf, ontstaat er weliswaar balans, maar amper tot verbinding. Want om met balans ook verbinding te bereiken, moeten we de ander wat meer goeddoen, dan onszelf. En degene die de balans zoekt, moet ons iets meer goeddoen als wij hem. Dan leidt het geven en nemen zowel tot balans als ook tot duurzame uitwisseling en tot verbinding en liefde.
We ervaren vergelijkbare tegenstellingen tussen de behoefte aan verbinding en naar ordening. Als bijvoorbeeld een moeder haar kind, omdat het wat gedaan heeft, zegt dat het een uur lang alleen op zijn kamer moet spelen, en ze laat het kind vanwege de ordening een uur lang alleen, dan is voor de moeder de ordening voldoende. Maar het kind wordt boos op haar en terecht, want de moeder schendt de liefde omwille van de ordening. Als ze het kind na een tijdje van de rest van de straf ontslaat, schendt ze de ordening, maar verstevigt ze de verbinding en de liefde tussen haarzelf en het kind.
Op welke manier we ook ons geweten volgen, we worden ons zowel schuldig bevonden als vrijgesproken.
De verschillende relaties
Zoals onze behoeften verschillen, zijn ook onze relaties verschillend en haar interessen spreken zich tegen. Terwijl we de ene relatie dienen, kunnen we de andere relatie beschadigen. En wat ons in de ene relatie als onschuld aangerekend wordt, stort ons in de andere relatie in schuld. Misschien staan we dan met één daad voor vele rechters en terwijl de ene rechter ons veroordeelt, spreekt de andere ons vrij.
De ordening
Soms ervaren we het geweten, ook al is het een enkele keer. Meestal is het echter meer een groep waarin verschillende vertegenwoordigers hun verschillende doelen proberen te verwezenlijken met verschillende gevoelens van schuld en onschuld op verschillende manieren. Ze steunen elkaar en houden elkaar in bedwang voor het welzijn van het geheel.
Niettemin dienen ze, zelfs als ze tegenstrijdig zijn, een hogere orde. Zoals een generaal die verschillende successen op verschillende fronten nastreeft met verschillende troepen op verschillende terreinen met verschillende middelen en met verschillende tactieken, zo laat deze volgorde slechts gedeeltelijke successen op alle fronten toe omwille van een groter geheel. Daarom lukt het onschuldig blijven altijd maar slechts voor een deel.
De schijn
Schuld en onschuld treden samen op. Wie naar onschuld reikt, raakt ook de schuld aan en wie in het Huis van Schuld woont en er huurt, ontdekt als onderhuurster de onschuld. Ook wisselen schuld en onschuld vaak van kleding, zodat de schuld als onschuld verkleed komt en de onschuld in de kleding van de schuld verschijnt. Dan bedriegt de schijn en pas de werking ervan laat zien wat er werkelijk aan de hand was.
Ik vertel je er een klein verhaaltje bij:
De speler
Je stelt jezelf voor als tegenstander.
Dan zitten ze tegenover elkaar
en speel
op hetzelfde bord
met veel cijfers
volgens ingewikkelde regels,
Stap voor stap,
hetzelfde koninklijke spel.
Ze offeren allebei op voor hun spel
verschillende figuren
en houden elkaar in bedwang
totdat de beweging eindigt.
Als niets meer werkt
het spel is voorbij.
Daarna wisselen ze van kant
en de kleur,
en het begint met hetzelfde spel
gewoon weer een kavel.
Maar wie speelt lang
en wint vaak
en verliest vaak
dat zal aan beide kanten zijn
Meester.
De betovering
Wie de raadsels van het geweten oplossen wil, waagt zich in een labyrint en heeft vele oriëntatiepunten nodig om in de wirwar van paden die wegen te vinden die naar buiten leiden en af te bakenen en te onderscheiden van de paden die eindigen in verwijdering.
En hij moet, tastend in het duister, de mythen en verhalen onder ogen zien die rond schuld en onschuld verstrengelen, onze geest bedriegen en onze schreden verlammen als we durven te onderzoeken wat er in het geheim gebeurt. Dat gaat met kinderen ook zo als je ze over de ooievaar vertelt en het kan de gevangenen zijn overkomen, toen ze bij de poort van het vernietigingskamp lazen: “Arbeit macht frei!”
Maar soms komt er iemand langs die de moed heeft om te kijken en de betovering te verbreken. Zoals dat kind dat in een hectische menigte naar de veelgeprezen dictator wijst en luid en duidelijk zegt wat iedereen weet, maar niemand durft toe te geven of te zeggen: “Hij is naakt!”
Of zoals de Speelman die aan de rand van de straat staat waar de Rattenvanger met zijn menigte kinderen langs moet. Hij speelt voor hem een tegenmelodie die sommigen uit de pas haalt.
De band
Het geweten verbindt ons aan aan de voor het overleven van belang zijnde groep, ongeacht de voorwaarden die de groep ons stelt. Het geweten staat niet boven de groep en ook niet boven hun geloof of bijgeloof. Het staat in hun dienst.
Net zoals een boom niet zijn standplaats bepaalt waar het groeit, het in een open veld anders groeit dan in het bos, het zich in een beschut dal anders ontwikkelt dan op onbeschermde hoogte, zo voegt een kind zich zonder te vragen in de groep van herkomst en en klampt zich eraan vast met een kracht en consistentie die alleen kan worden vergeleken met een afdruk. Het kind ervaart de band als liefde en geluk, hoe het ook in deze groep gedijt en hoe het ook moet verdorren.
Het is het geweten, dat op alles reageert wat deze band versterkt of juist in gevaar brengt. Daarom hebben we een goed geweten, als we ons zo gedragen dat we ervan zeker zijn er nog bij te mogen horen. We hebben een slecht geweten, als we op een dusdanige manier afwijken van de voorwaarden, dat we bang moeten zijn het recht erbij te horen voor een deel of zelfs helemaal te verspelen. Maar de beide zijden van het geweten dienen één doel. Als straf en beloning trekken en drijven ze ons in een bepaalde richting. Ze versterken onze band met de wortel en de stam.
Maatgevend voor het geweten is dus wat geldt in de groep waar we bij willen horen. Vandaar, dat mensen die uit verschillende groepen komen, verschillende gewetens hebben en degene die bij meerdere groepen hoort, heeft voor elke groep een ander geweten.
Het geweten houdt ons bij de groep zoals een hond de schapen bij de kudde houdt. maar als we van omgeving wisselen, wisselt het geweten als een kameleon van kleur om ons te beschermen. Daarom hebben we het ene geweten bij moeder en een ander geweten bij vader, weer een ander bij de familie en het geweten is weer anders op het werk. Weer anders in de kerk en nogmaals anders aan de stamtafel in de kroeg. Bij het geweten gaat het altijd om de band, de liefde voor deze band en om de angst voor verlating en verlies.
Maar wat doen we, als de ene band de andere in de weg staat? Dan zoeken we zo goed en kwaad als het kan naar balans en ordening.
Een voorbeeld:
Het rekening houden met
Een echtpaar vroeg aan een leraar wat met hun dochter te doen. Want de vrouw moest haar dochter vaker aan grenzen houden en voelde zich door haar man te weinig gesteund. De leraar gaf hen in 3 zinnen de regels voor de juiste opvoeding:
- Bij de opvoeding van hun kinderen vinden beide ouders datgene correct, wat bij hun eigen opvoeding goed was of juist ontbrak
- Het kind gehoorzaamt en erkent als goed dat wat voor beide ouders belangrijk was of in hun gezin ontbrak
- Als de ene ouder doordrukt ten koste van de andere ouder, sluit het kind stiekem een verbond met de onderliggende ouder.
Vervolgens stelde de leraar de ouders voor om pas op de plaats te maken en te observeren waar en hoe hun kind van ze houdt. Toen keken ze elkaar in de ogen en er ging in beide gezichten een lichtje branden.
Tenslotte radde hij de vader aan zijn dochter af en toe te laten merken hoe fijn hij het vindt als zij goed is naar haar moeder.
De trouw
Ons geweten bindt ons het sterkst als we in een groep onderaan de ladder staan en aan hun genade zijn overgeleverd. Zodra we in een groep macht en aanzien winnen en onafhankelijk van de groep worden, wordt de band losser en daarmee wordt ook het geweten losser.
Maar de zwakken zijn gewetensvol en blijven trouw, omdat ze verbonden zijn. In een gezin zijn dat de kinderen, in een organisatie de werknemers onderaan de ladder, in een leger zijn het de gewone soldaten en in de kerk het gelovige volk. Ten gunste van de sterksten in de groep riskeren ze gewetensvol hun gezondheid, onschuld, geluk en leven, ook als de sterken hen wellicht gewetenloos misbruiken voor datgene wat ze de hogere doelen noemen.
Dat zijn dan de kleintjes die voor de groten hun nek uitsteken, de beulen die de smerige klussen doen, de helden die op verloren posten staan, de schapen achter hun herder terwijl hij ze naar de slachtbank leidt en de slachtoffers die de rekening betalen. En het zijn de kinderen, die voor hun ouders of voorouders in de bres springen en volbrengen wat ze niet gepland hadden, verzoenen wat ze niet gedaan hebben en daarmee dragen waaraan ze niet schuldig zijn.
Een voorbeeld:
De plek
Een vader had zijn zoon die opstandig was straf gegeven en in de nacht daarop had het kind zich opgehangen. Inmiddels was de man oud geworden en nog altijd leed hij zwaar onder zijn schuld. Toen hij in gesprek met een vriend was, herinnerde hij zich dat het kind slechts een paar dagen voor de zelfmoord, terwijl zijn moeder aan tafel zat, vertelde dat ze weer zwanger was en buiten zichzelf had geroepen: “in Gods naam, we hebben toch geen plek!” Toen begreep hij, dat het kind zichzelf had opgehangen om zijn kind hun zorgen weg te nemen. Het heeft voor het nieuwe kind plaatsgemaakt.
Trouw en ziekte
Deze bindingsliefde zien we ook bij zware ziekten als Magerzucht. Want, Anorexia-patiënte zegt in haar kinderziel tegen haar ouders: “Liever verdwijn ik dan jij.” Een dergelijke ziekte laat zich daarom moeilijk behandelen, omdat het voor onze kinderziel een bewijs van onschuld is en daarmee hopen we ons recht om erbij te horen veilig te stellen en te handhaven. Het wordt geassocieerd met het gevoel van loyaliteit.
Omgekeerd wordt de oplossing of genezing, ondanks bewering van het tegendeel, bevreesd en gemeden, omdat het wordt geassocieerd met de angst om er niet bij te horen en het gevoel van schuld en verraad.
De grens
Waar het geweten verbindt, beperkt het ook en sluit het buiten. Daarom moeten we vaal, als we bij een groep willen blijven horen, anderen ,alleen omdat ze anders zijn, de aansluiting die we voor onszelf claimen, ontkennen of ontkennen. Dan worden we door het geweten verschrikkelijk voor de ander. Want wat we voor onszelf als ergste gevolgen van een schuld en als de uiterste bedreiging bevreesden, moeten we in naam van het geweten anderen, alleen omdat ze anders zijn, wensen of aandoen: het buitensluiten van de groep.
Maar net zoals wij met hen doen, behandelen anderen ook ons in naam van het geweten. Vervolgens stellen we met elkaar een limiet voor het goede en voor het kwade verwijderen we deze limiet in naam van het geweten.
Schuld en onschuld zijn daarom niet hetzelfde als goed en fout. Want we voeren vaak de ergste daden uit met een goed geweten en goede daden met een slecht geweten. We voeren erge daden met met goed geweten uit, als ze de binding dienen met een voor het overleven voor ons belangrijke groep en we voeren de goede daden met een slecht geweten uit als we de binding aan deze groep schaden.
Het goede
Daarom moet het goede dat verzoent en vrede sticht, de grenzen overwinnen die het geweten ons aan de afzonderlijke groepen stelt. Het volgt een andere, verborgen wetmatigheid dat in dingen werkt, alleen al omdat ze bestaan. In tegenstelling tot de manier waarop het geweten werkt is stil en onopvallend als het water, dat verborgen vloeit. We merken diens aanwezigheid slechts aan de werking ervan.
Maar het geweten spreekt daar waar de dingen zijn. Een kind komt bijvoorbeeld in de tuin, verwondert zich over wat er groeit, hoort een vogel in de bosjes. Dan zegt de moeder: “kijk, dat is mooi.” Nu moet het kind in plaats van dat het verwonderd is en luistert, naar woorden luisteren en de relatie met wat er is, vervangen door meningen.
Het groepsgeweten
Het geweten bindt ons aan een groep met zulke ernstige gevolgen, dat we wat anderen geleden hebben en verschuldigd zijn als een claim en verplichting ervaren, zij het vaak onbewust. Zo raken wij door het geweten blind verstrikt in een vreemde schuld en in een vreemde onschuld, in vreemd denken, zorgen en voelen, in een vreemde strijd met vreemde gevolgen, in vreemde bedoelingen en in een vreemd einde.
Als bijvoorbeeld een dochter, terwijl ze de zorg voor haar ouders heeft, afziet van het eigen familiegeluk en in ruil daarvoor door de overige familieleden uitgelachen en veracht wordt, kan later een nichtje het leven van deze tante imiteren en zonder dat ze het verband beseft en zonder zich ertegen te kunnen verdedigen ondergaat ze hetzelfde lot.
In tegenstelling tot het persoonlijke geweten dat we ervaren, is hier nog een ander, meer omvattend geweten aan het werk. Het is meer verborgen en heeft voorrang op het persoonlijke geweten. Het persoonlijke geweten dat meer op de voorgrond staat, maakt ons blind voor het verborgene, alomvattende geweten en vaak schenden we dit alomvattende geweten juist doordat we het met ons persoonlijke geweten volgen.
Het persoonlijke geweten dat we voelen, dient een ordening die zich laat voelen door drift, behoefte en reflex. Het alomvattende geweten echter -dat op een verborgen manier werkt- blijft onbewust, net zoals de ordening die het dient vaak onbewust blijft. Daarom kunnen we deze ordening niet voelen. We kunnen het slechts aan de werking ervan herkennen, het meeste nog aan het medelijden, veroorzaakt door verwaarlozing, vooral bij kinderen.
Het op de voorgrond staande persoonlijke geweten heeft betrekking op personen met wie we ons merkbaar verbonden voelen: dat zijn onder ouders, broers en zussen, familieleden, vrienden, partners en kinderen. Dit geweten geeft hen in de ziel een plek en een stem.
Maar het verborgen geweten zorgt voor die mensen die wij uit onze ziel en uit ons geweten buitengesloten hebben. Of we ze nu vrezen of veroordelen, of we nu hun lot willen trotseren, zij het dat anderen in de familie zich schuldig aan hen hebben gemaakt zonder dat de schuld genoemd wordt, laat staan dat er boete voor gedaan wordt.
Of dat zij moesten betalen voor wat wij meegenomen en ontvangen hebben zonder dat we hen daarvoor bedankt en erkend hebben. Dit geweten zorgt voor degenen die buitengesloten werden, degenen die misbegrepen werden, degen die vergeten zijn en de doden en het laat degenen die zich nog steeds in hun verbondenheid veilig voelen geen rust totdat ze de uitgeslotenen weer een plaats en een stem in hun hart geven.
Het recht om erbij te horen
Het groepsgeweten geeft iedereen evenveel recht om erbij te horen. Het waakt erover, dat iedereen die erbij hoort, het recht ook krijgt om erbij te horen. het waakt dus over de verbinding in een veelomvattendere manier dan het persoonlijke geweten. Het kent slechts één uitzondering, namelijk die van moordenaars en in het bijzonder van moordenaars van leden van de eigen groep. Dit geweten eist in de regel van hen, dat ze verstoten worden.
De ergste compensatie
Als een lid van de groep door anderen buitengesloten of verstoten werd, al was het maar door iemand te vergeten, zoals dit vaak gebeurt bij een vroegtijdig gestorven kind, zorgt dit geweten ervoor dat een ander lid van de groep de buitengeslotene vertegenwoordigt. Hij imiteert dan het lot van de ander zonder zich er bewust van te zijn. Zo imiteert een kleinkind bijvoorbeeld middels onbewuste identificering een buitengesloten grootvader en leeft, voelt, plant en mislukt als zijn grootvader, zonder dat hij de samenhang erkent.
Dit brengt het groepsgeweten in balans, maar op een archaïsch niveau, net zoals het groepsgeweten een archaïsch geweten in het algemeen is. Het leidt in het ergste geval tot een blinde compensatie die niemand helpt. Want het eerdere wordt later pas door de latere onschuldige herhaald, maar niet goedgemaakt. De buitengeslotene blijft alsnog buitengesloten.
De rangorde
Er is nog een andere fundamentele wet die duidelijk wordt in de uitwerking van het groepsgeweten. In elke groep is er een hiërarchie op basis van deze leider of de latere. Dit betekent dat volgens deze volgorde het eerdere voorrang heeft op het latere. Een eerdere, bijvoorbeeld een grootvader, heeft voorrang op de latere, bijvoorbeeld een kleinzoon, en een latere volgt de eerdere. Daarom is er volgens het groepsgeweten ook geen gerechtigheid jegens het latere, alsof ze gelijk zouden zijn aan het eerste. De archaïsche vereffening houdt alleen rekening met het eerdere en negeert het latere. Daarom staat dit groepsgeweten niet toe, dat lateren zich bemoeien met aangelegenheden van de eerderen, noch om hun recht op hun plek af te dwingen, noch om hun schuld in hun plaats te verzoenen, noch om hen van hun lot te verlossen omdat het naderhand zo erg was.
Want de latere reageert op zulke hooghartigheid onder de invloed van het groepsgeweten met een behoefte aan mislukking en ondergang. Als er daarom in een gezin zelfdestructief gedrag is en als degene die handelt in het najagen van schijnbaar edele doelen ziende blind zijn mislukken en zijn ondergang in scène zet, dan is degene die handelt meestal een nakomeling die door zijn mislukken schijnbaar opgelucht zijn voorganger de eer geeft.
Zo eindigt aanmatigende macht als onmacht, aanmatigend recht als onrecht en aanmatigend noodlot op een tragische manier.
Een voorbeeld:
De heimwee
Een jonge vrouw had onvoorstelbare heimwee, die ze niet kon verklaren. Ineens besefte ze, dat ze niet haar eigen heimwee voelde, maar de heimwee van van haar zus uit uit het eerste huwelijk van haar vader. Want toen de vader voor de tweede keer trouwde, mocht zij hem nooit meer zien en haar halfzus niet meer bezoeken.
Ondertussen was ze naar Australië geëmigreerd en alle bruggen leken wel afgebroken. De jonge vrouw nam alsnog contact met haar op, nodigde haar uit om naar Duitsland te komen en stuurde haar zelfs een vliegticket.
Maar het noodlot liet zich niet meer afwenden. Nadat ze naar het vliegveld ging, is ze als vermist opgegeven.
Het bibberen
In een groep begon een vrouw over haar hele lijf te bibberen en terwijl de groepsleider deze gang van zaken op zich inwerken liet, zag hij dat dit bibberen hoogstwaarschijnlijk bij een andere persoon moest horen.
Hij vroeg: “wiens bibberen is dit?” Zij zei: “Dat weet ik niet.”
Hij vroeg door: “Is het misschien een Joodse man?” Zij zei: “Het is een Joodse vrouw.”
Toen zij geboren werd, kwam er een SA-man (in 1921 door Hitler opgerichte knokploeg om partijvergaderingen te beschermen) in huis om haar moeder uit naam van de partij te feliciteren. Maar achter de deur stond een Joodse vrouw die in het huis verstopt was. Ze bibberde.
De Angst
Een echtpaar was al meerdere jaren getrouwd, maar ze woonden nog steeds niet samen. De man zei, dat hij in een verre stad geen passend werk zou kunnen vinden. Toen iemand in de groep tegen hem zei dat hij in de stad waar de vrouw woont hetzelfde werk kan vinden, had ik overal bezwaren tegen. Zo werd duidelijk, dat hij nog een andere, verborgene reden voor zijn gedrag had.
Zijn vader had vele jaren in een sanatorium ver weg van hier doorgebracht, want hij was door TBC ernstig ziek geworden en als hij soms thuis kwam, werden zijn vrouw en het kind aan deze ziekte blootgesteld. Het gevaar was allang afgewend. maar nu nam de zoon dezelfde angst over, hetzelfde noodlot, en alsof hij gevaarlijk zou zijn, zo bewaarde hij ook afstand tot zijn vrouw.
De dolende
Een jonge, suïcidale man vertelt in een groep, dat hij als kind zijn opa van moeders kant gevraagd had: “wanneer sterf je nou eindelijk eens en maak je plaats?” De opa schoot in de lach, maar deze zin is de rest van zijn leven in zijn hoofd blijven hangen.
De groepsleider zei dat deze zin door een kind werd uitgesproken, omdat het niet in een andere context niet uitgesproken mocht worden. En je zult het vinden.
De andere opa aan vaders kant was vele jaren terug een verhouding met de secretaresse begonnen, waarna zijn vrouw TBC kreeg. Hier hoorde deze zin, ook als deze grootvader er zich niet van bewust is:”wanneer sterf je nou eindelijk eens en maak je plaats?” De wens werd vervuld: de vrouw stierf.
Maar nu namen nietsvermoedende latere generaties de schuld en de verzoening in hun onschuldig in de hand.
Ten eerste verhinderde een zoon dat zijn vader profiteerde van de dood van zijn moeder. Hij ging er vandoor met de secretaresse. Daarna bood de kleinzoon aan om het onheilspellende vonnis op zich te nemen en boete te doen voor de schuld. Hij werd suïcidaal.
Nog een voorbeeld. Het werd me door een cliënt schriftelijk medegedeeld en ik houd me precies aan de informatie.
De Verzoening
De overgrootmoeder van deze cliënt trouwde met een jonge boer en raakte zwanger van hem. Noch tijdens de zwangerschap stierf deze man -27 jaar oud- op 31 december aan zenuwkoorts, zoals dat toen heette. Vanaf die tijd waren er meerdere signalen die aangeven dat de overgrootmoeder tijdens dit huwelijk een relatie had met haar latere tweede echtgenoot en dat het overlijden van de eerste echtgenoot daarmee verband hield. Er werden zelfs vermoedens geuit, dat hij is vermoord.
De overgrootmoeder trouwde met haar tweede man (de overgrootvader van de cliënt) op 27 februari. Deze overgrootvader is dodelijk verongelukt, toen zijn zoon 27 jaar oud was. Op die dag is 27 jaar later een kleinkind van de overgrootvader op dezelfde manier dodelijk verongelukt. Nog een kleinkind werd op 27-jarige leeftijd vermist.
Een achterkleinkind is precies honderd jaar na de dood van de eerste man van de overgrootmoeder met 27 jaar oud op 31 december, dus op dezelfde leeftijd en op dezelfde datum dat de eerste man van de overgrootmoeder stierf, helemaal gek geworden en heeft zich op 27 januari, de huwelijksdag van de overgrootmoeder met haar tweede man, opgehangen. Zijn vrouw was toen zwanger, net als de overgrootmoeder toen haar eerste echtgenoot stierf.
De zoon van de man die zich heeft opgehangen, dus de achterkleinzoon van de overgrootvader van de cliënt werd één maand voor de datum van deze brief 27 jaar oud. Mijn cliënt had het slechte voorgevoel, dat zijn zoon iets zou kunnen gebeuren, en dacht dat het op de precieze sterfdag van diens vader op 27 januari gevaarlijk zou kunnen worden. Hij is naar hem toe gereden om hem te beschermen en heeft met hem het graf van zijn vader bezocht. Daarna vertelde hij zijn moeder, dat deze zoon op 31 december compleet door het lint ging, al met een pistool aan het zwaaien was en voorbereidingen aan het treffen was om zich van het leven te beroven. Maar hij kon door haar en haar tweede echtgenoot daarvan op andere gedachten gebracht worden. Dit gebeurde precies 127 jaar nadat de eerste man van de overgrootmoeder op 27-jarige leeftijd op 31 december stierf. Er moet nog opgemerkt worden, dat deze familieleden niets wisten van de eerste man van de overgrootmoeder.
Hier werkte en verschrikkelijke gebeurtenis tragisch door tot in de vierde en vijfde generatie.
Maar dit verhaal gaat nog verder. Enkele maanden na deze brief kwam deze cliënt bij me in hevige paniek, omdat hij suïcidaal was en hij zich niet tegen zij zelfmoordgedachten kon verweren. Ik heb hem gevraagd zich voor te stellen, dat hij voor de eerste man van de overgrootmoeder staat, hem aan te kijken, een diepe buiging tot aan de vloer voor hem te maken en tegen hem te zeggen: “Aan jou de eer. je hebt een plek in mijn hart. Geef me alsjeblieft je zegen als ik blijf.”
Toen heb ik hem tegen de overgrootmoeder en tegen de overgrootvader laten zeggen: “Wat ook jullie schuld was, ik laat het bij jullie. Ik ben slechts een kind.” daarna heb ik hem zich laten voorstellen, dat hij zij hoofd voorzichtig uit de strop trekt, langzaam achteruit loopt en deze laat hangen. Dat heeft hij gedaan. Daarna voelde hij zich erg opgelucht bevrijd van gedachten aan zelfmoord. Sindsdien is de eerste man van de overgrootmoeder een beschermende vriend.
De oplossing
Met het laatste voorbeeld heb ik ook een oplossing laten zien die op een genezende manier voldoet aan wat het verborgen geweten vraagt. De uitgeslotenen krijgen de eer en ze krijgen de plaats en de rang die ze verdienen. En de lateren laten de schuld en de gevolgen ervan waar ze thuishoren. Ze trekken zich er nederig uit terug. En het komt tot een vereffening en balans die voor iedereen erkenning en vrede brengt.
Het inzicht
In onze relaties zijn ordeningen aan het werk, die zich zowel in het geweten openbaart als ook door de effecten ervan. Wie deze effecten kent, kan de grenzen van het geweten door inzichten overstijgen. Dit inzicht weet waar het geweten verblindt, maakt los waar het geweten bindt, weerhoudt waar het geweten afdrijft, handelt waar het geweten verlamt, en houdt van waar het geweten verdeeld is.
Tenslotte nog een verhaaltje.
De weg
De zoon vond de oude vader en vroeg:
“Vader, zegen me voordat je gaat!”
De vader zei: “Mijn zegen is,
dat ik jou op het pad van kennis
bij het begin een stuk begeleid.”
De volgende ochtend gingen ze naar buiten
en uit de smalheid van een dal
beklommen een berg.
De dag was al aan het verlopen, toen ze de top bereikten,
maar nu lag het land aan alle zijden
tot aan de horizon
in het licht.
De zon ging onder
en daarmee zonk de volle pracht:
Het werd nacht.
Maar toen het donker was
schenen de sterren.
